کد مطلب:211169 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:129
علوم ریاضی مدرسه جعفری
وقتی به تاریخ علوم اسلامی می نگریم می بینیم كه قسمتی از علوم اسلامی تا حمله مغول در كشورهای اسلامی معمول بوده و تاخت و تاز آن قوم وحشی همه چیز ما را برد كه من جمله كتب و رشته های تعلیم و تعلم بوده كه با پنج میلیون مردمی كه كشتند از بین رفت و پس از مغول دیگر آن كتب و آن علوم مطرح و تدریس نمی شد و از اطراف آن قدر كسر شد كه منحصر به فقه اصول و مقداری بسیار محدود ادبیات زبان عرب شد.
از یك طرف دیگر دیدیم كه در فهرست كتب كتابخانه های اروپائی و امریكائی نام بسیاری از كتب علمای اسلام كه ایرانی و شیعه امامیه بوده اند و در فنون مختلفه علوم تألیف و تصنیف داشته و آثارشان باقی است ریاضییات و طبعیات و ادبیات و غیره موجود است كه سرمایه تمدن غربی ها شد و به این رشد و رقاء كنونی رسیده اند و ما روز به روز خط سیر و منزل و انحطاط را پیموده تا این حد كه رسیده ایم.
در این تحول اخیر و ارتباط دنیا با هم و تحقیقات عمیقه دانشمندان می بینیم كه در مواد تدریس امام صادق علیه السلام در طول 35 سال فنونی تدریس شده كه به گفته جابر بن حیان پانصد رشته علم بوده و هزار ورق او نوشته و بیشتر آن علوم در فنون مختلفه غیر از فقه و اصول بوده است كه اساس ترقی ملل غربی روی آن مبانی نهاده شده و بیش از 120 جلد كتب جابر بن حیان در اروپا به زبانهای مختلف ترجمه و طبع و نشر گردیده كه متأسفانه حتی یكی از آن ها در ایران چاپ نشده و اگر هم امروز آن نسخه وجود داشته باشد شناخته نمی شود و جزو مهملات سوفسطائیه محسوب می گردد - اكنون آنچه به نظر نگارنده رسیده است این است كه اكثر ادعیه و تعویذها و اذكار و طلسمات و معوذات و علم الحروف و اوفاق و اعداد و همچنین علوم طبیعی - كیمیا - ریمییا- لیما - میمیا - شیمیا كه مردم مسلمان در پایان دولت اموی و آغاز دولت عباسی از فتوحات روم و ایران و هند به دست آورده بود و از امام صادق می پرسیدند با بیانی رسا و اوفی آموخته است كه امروز از آن كیمیای آن به علوم فیزیك و شیمی و مكانیك تقسیم و تعبیر شده و علم حروف را در تجوید و علم ارقام و اعداد را در نجوم و افلاك و شناختن كعبه و عقود و انامل را كه یك شعبه از آن امروز انگشت نگاری است مثلثات را چنانچه میرداماد از ابونصر فارابی و او از جابر بن حیان نقل كرده در بیان مثلث قائم الزاویه و تعیین قبله و طریق شناختن شرق و غرب از ستاره ها در آن روزها كه این
[ صفحه 365]
سلاح مجهز امروزی نبوده و علم جواهر شناسی را در حدیث هلیله و موضوع ساعات نحس و سعد ایام را از اخبار امام صادق در ترتیب طلسمات و جفر و استفاده از آن و مشهورتر اخبار مغیبات است كه از حساب و ارقام و اعداد و حروف استخراج می شود و همه منتسب به امام صادق علیه السلام می باشد و در كشور ما جز فال گیری و رمالی و غیره از آن چیزی باقی نمانده اما ملل آزاد حساب ابعاد منظومه های شمسی را روی آن مبانی و سرعت نور و فاصله اقمار و كواكب را با همین حساب گرفته اند.
و همچنین حساب - جمل - حساب نفوذ - و پولها كه یك دینار شش دانگ و هر دانگی چهار نسوج و هر یك چهار شعیر تا برسد به خردلی و فلسی و نقیری و قطمیری و ذره كه تقریبا جزء لایتجزی را به تقسیم ثابت نموده - همه اینها از علوم و فنونی است كه به شاگردان مستعد و لایق و با ذوق فنی خود تعلیم فرموده است و احادیث مشكل مرویه در مشكلات العلوم و خزائن تراقی و نهایت الطلب جابر بن حیان و رسائل طلسماتی كه است كه در مقدمه غالب قرآن های بزرگ چاپ شده است و طلسماتی كه در كتب ادعیه و اذكار و تعویذ است جفری و رملی كه نقل شده مانند اقبال و مصباح و مفاتیح و علومی كه شیخ بهائی اكثر آنها را می دانست و همه از این سرچشمه برداشته شده است.
علمای نجوم و حكماء از پیش معتقد بوده اند همان طور كه انسان دارای مزاج و تحولات نفسانی و روحانی می باشد عالم هم دارای همان امزجه و تحول می باشد و این تحول در عالم كون و فساد یا درجات بحرانی و اعتدال باقی و برقرار و حكمفرماست می گویند روز بحران اگر هوا صاف باشد آن متغیر گردد و اگر متغیر شود آن صاف و فلك را كه هشت قسم كرده اند مثمن ساخته و دارای زوایائی شده است و صورت و اشكال آن موجب تحول و تغییر آن می گردد و مركز و زوایای آن دلیل بر آثار مترتب بر آن است كه در علوم نجوم و هیئت شرح داده شده است [1] و هر یك از كواكب هفتگانه را در زوایا و بروج دوازده گانه
[ صفحه 366]
محلی است كه قرب و بعد آن دلیل طالع می گردد.
و گفته اند هر برجی نر و ماده یا مذكر و مؤنث دارد نهاری و لیلی هم گویند:
كتاب نهایت الطلب جابر بن حیان كه نسخه آن در كتابخانه نویسنده موجود است در ترتیب حروف و انطباق حروف با اعداد و تنظیم نتایج مكانیكی است كه در فن كیمیا بیان فرموده و اسامی مختلفی هم غیر از آنچه مشهور است به آن داده اند بشرحی كه در كتب مربوطه ریاضیات و طلسمات و نیز نجات و غیره مشروحا ضبط شده است.
از یك طرف دیگر دیدیم كه در فهرست كتب كتابخانه های اروپائی و امریكائی نام بسیاری از كتب علمای اسلام كه ایرانی و شیعه امامیه بوده اند و در فنون مختلفه علوم تألیف و تصنیف داشته و آثارشان باقی است ریاضییات و طبعیات و ادبیات و غیره موجود است كه سرمایه تمدن غربی ها شد و به این رشد و رقاء كنونی رسیده اند و ما روز به روز خط سیر و منزل و انحطاط را پیموده تا این حد كه رسیده ایم.
در این تحول اخیر و ارتباط دنیا با هم و تحقیقات عمیقه دانشمندان می بینیم كه در مواد تدریس امام صادق علیه السلام در طول 35 سال فنونی تدریس شده كه به گفته جابر بن حیان پانصد رشته علم بوده و هزار ورق او نوشته و بیشتر آن علوم در فنون مختلفه غیر از فقه و اصول بوده است كه اساس ترقی ملل غربی روی آن مبانی نهاده شده و بیش از 120 جلد كتب جابر بن حیان در اروپا به زبانهای مختلف ترجمه و طبع و نشر گردیده كه متأسفانه حتی یكی از آن ها در ایران چاپ نشده و اگر هم امروز آن نسخه وجود داشته باشد شناخته نمی شود و جزو مهملات سوفسطائیه محسوب می گردد - اكنون آنچه به نظر نگارنده رسیده است این است كه اكثر ادعیه و تعویذها و اذكار و طلسمات و معوذات و علم الحروف و اوفاق و اعداد و همچنین علوم طبیعی - كیمیا - ریمییا- لیما - میمیا - شیمیا كه مردم مسلمان در پایان دولت اموی و آغاز دولت عباسی از فتوحات روم و ایران و هند به دست آورده بود و از امام صادق می پرسیدند با بیانی رسا و اوفی آموخته است كه امروز از آن كیمیای آن به علوم فیزیك و شیمی و مكانیك تقسیم و تعبیر شده و علم حروف را در تجوید و علم ارقام و اعداد را در نجوم و افلاك و شناختن كعبه و عقود و انامل را كه یك شعبه از آن امروز انگشت نگاری است مثلثات را چنانچه میرداماد از ابونصر فارابی و او از جابر بن حیان نقل كرده در بیان مثلث قائم الزاویه و تعیین قبله و طریق شناختن شرق و غرب از ستاره ها در آن روزها كه این
[ صفحه 365]
سلاح مجهز امروزی نبوده و علم جواهر شناسی را در حدیث هلیله و موضوع ساعات نحس و سعد ایام را از اخبار امام صادق در ترتیب طلسمات و جفر و استفاده از آن و مشهورتر اخبار مغیبات است كه از حساب و ارقام و اعداد و حروف استخراج می شود و همه منتسب به امام صادق علیه السلام می باشد و در كشور ما جز فال گیری و رمالی و غیره از آن چیزی باقی نمانده اما ملل آزاد حساب ابعاد منظومه های شمسی را روی آن مبانی و سرعت نور و فاصله اقمار و كواكب را با همین حساب گرفته اند.
و همچنین حساب - جمل - حساب نفوذ - و پولها كه یك دینار شش دانگ و هر دانگی چهار نسوج و هر یك چهار شعیر تا برسد به خردلی و فلسی و نقیری و قطمیری و ذره كه تقریبا جزء لایتجزی را به تقسیم ثابت نموده - همه اینها از علوم و فنونی است كه به شاگردان مستعد و لایق و با ذوق فنی خود تعلیم فرموده است و احادیث مشكل مرویه در مشكلات العلوم و خزائن تراقی و نهایت الطلب جابر بن حیان و رسائل طلسماتی كه است كه در مقدمه غالب قرآن های بزرگ چاپ شده است و طلسماتی كه در كتب ادعیه و اذكار و تعویذ است جفری و رملی كه نقل شده مانند اقبال و مصباح و مفاتیح و علومی كه شیخ بهائی اكثر آنها را می دانست و همه از این سرچشمه برداشته شده است.
علمای نجوم و حكماء از پیش معتقد بوده اند همان طور كه انسان دارای مزاج و تحولات نفسانی و روحانی می باشد عالم هم دارای همان امزجه و تحول می باشد و این تحول در عالم كون و فساد یا درجات بحرانی و اعتدال باقی و برقرار و حكمفرماست می گویند روز بحران اگر هوا صاف باشد آن متغیر گردد و اگر متغیر شود آن صاف و فلك را كه هشت قسم كرده اند مثمن ساخته و دارای زوایائی شده است و صورت و اشكال آن موجب تحول و تغییر آن می گردد و مركز و زوایای آن دلیل بر آثار مترتب بر آن است كه در علوم نجوم و هیئت شرح داده شده است [1] و هر یك از كواكب هفتگانه را در زوایا و بروج دوازده گانه
[ صفحه 366]
محلی است كه قرب و بعد آن دلیل طالع می گردد.
و گفته اند هر برجی نر و ماده یا مذكر و مؤنث دارد نهاری و لیلی هم گویند:
كتاب نهایت الطلب جابر بن حیان كه نسخه آن در كتابخانه نویسنده موجود است در ترتیب حروف و انطباق حروف با اعداد و تنظیم نتایج مكانیكی است كه در فن كیمیا بیان فرموده و اسامی مختلفی هم غیر از آنچه مشهور است به آن داده اند بشرحی كه در كتب مربوطه ریاضیات و طلسمات و نیز نجات و غیره مشروحا ضبط شده است.
[1] كتيبه ي كه در علم اعداد نوشته شده.
سنجنجل - محبوب - دائره سبلبه - كشف المعارف - اكبر و اصغر و تعليقه كبري صغري - لمعه نورانيه - لمحه روحانيه - ختمات سور قرآني - الواح الذهب تأليف شيخ شرف الدين - ابوالعباس احمد بن علي قرشي - تيسر المطالب تأليف ابوعبدالله محمد بن محمد بن يعقوب تونسي مغربي - كتاب المدخل محي الدين محمد بن علي عربي - اللمحه تقي الدين عبدالله بن علي بن الحسن مجتبي - سرالفنون - الجواهر المكنون ابوحامد غزالي دارالتنظيم في منافع القرآن تأليف ابوالسعادت عفيف الدين عبدالله بن اسعد تميمي نافعي - خواص اسماء الله تأليف يعقوب چرخي سرالايات يكي از شاگردان ابن عباس است.
كتاب هياكل و تماثيل تأليف ابوبكر علي بن وحشيه - كنه المراد في علم الوفق و الاعداد تأليف شرف الدين علي يزدي شمس الافاق في علم الحروف و الاوفاق شمس المعارف الكبري مشكلات العلوم نراقي - خزائن نراقي - مفتاح السعاده و مصباح السياده بطاش - كنوز المعزمين بوعلي سينا - ضياء العيون منضم بقران ركن الملكي - شرف العلوم نادي شطاري - كشف الظنون حاجي خليفه - التفهيم ابوريحان بيروني - سي فصل خواجه نصيرالدين طوسي.